Edremit Yöresi Yağhaneleri Geçmişten Günümüze Zeytin, Zeytinyağı ve Sabun Sanayii

12 Haziran 1929 tarihli Karagöz gazetesine verilmiş ilanda ise şöyle deniyor: “Yukarıda resmini bastığımız Zihniye Hanım hamiyetli bir Türk anasıdır. Selanik mübadillerinden merhum Ömer Bey’in zevcesidir. 80 yaşındadır. Hamiyetli Zihniye H. çok sevdiği ölen oğlu Ramiz beyin ismine bir hastane yapılması için 80,000 lira kıymetindeki fabrikasını Edremit belediyesine terk etmiştir. Bu hamiyetli Türk anasını taktir ederken bu hususta gayret ve himmetini esirgemeyen Edremit kaymakamı ve hükümet tabibi beylere de Edremitlilerin teşekkürlerini bildiririz.”



Mübadillerin mülkiyet hakları anlaşmayla güvence altına alınmıştı. Bu yüzden geldikleri ülkede geride bıraktıklarına eşdeğer nitelikte varlık tahsis edilmesi gerekiyordu. Mübadeleden önce de Midilli’den Ayvalık’a gelip zeytin ve zeytinyağı ticareti yapan aileler vardı. Örneğin Sezai Ömer, Midilli’den 1917’de İstanbul'a gelip Yağ İskelesi No: 5 ve 11’de zeytinyağı ve sabun ticaretine başladı. 1920’de Ayvalık'a yerleşti. Komili ailesi ise Midilli’de 1878 yılında başladığı zeytinyağı imalatını mübadele nedeniyle Ayvalık’ta sürdürdü. Hasan Bey Midilli’nin Komi köyünde doğdu, Midilli’de Dizdarzade Komili Hasan Bey ve Oğulları adlı bir firma kurdu. Komili, Madra ve Sönmez aileleri bu yüzden sektörün ilk girişimcileri olarak biliniyor.

Yağcı Zeytinyağı Fabrikası örneğindeki gibi mübadele sırasında da birçok işletme devri oldu. Günümüzde kültür merkezi işlevi gören Burhaniye’nin Ören mahallesindeki yağhanenin Rum sahibi mübadeleyle gittikten sonra İdris Yağcı tarafından işletilerek üretime devam etti.

Sonuçta kimi bölgelerde sosyal yapıda ciddi erozyon yaratan mü- badele, zeytine bağlı kültürün taşıyıcılığında, Edremit yöresinde görece az tahribat yarattı. Geçmişi antik çağlara uzanan zeytine bağlı Ege hayatı, bu sosyal dönüşüm sonrası, günümüze kadar gelen bir kültürü katmanlandırmış oldu. Yaşanan trajedilerin ardından yine hasat şenlikleri yaşandı, yeni nesiller doğdu, hayat ağacına bağlı hayat devam etti.


Günümüze Doğru...


İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra zeytinin önemi bir kat daha arttı- ğından zeytinyağı üretimi 1950’lerden itibaren yeni bir çıkışa geçti. Teknik Ziraat Müdürlüğü’ne bağlı Zeytincilik Şubesi’nin kurulmasıyla yöre daha da önem kazandı. Zeytin yetişebilecek yerlerde fidanlıklar oluşturulmasına, yabani zeytinlerin aşılanmasına ve zeytin üreticilerine fidan dağıtımına baş- landı. Ayrıca bakım, budama, gübreleme, zararlılarla mücadele, toprak iş- leme ve aşı konusunda kurslar da düzenlendi. Bunların sonucunda zeytincilik sektörü de aşama kaydetti.

Ayvalık, Edremit ve Havran’da kurulan Zeytin ve Zeytinyağı Müstahsilleri Derneği, zeytin ağacı sayısını arttırmak amacıyla 1963’te köylüye bedelsiz delice fidanı dağıtmaya başladı. Yabani zeytin fidanı dağıtıp aşılı zeytin yetiştirilmesi programı başarılı olunca, Edremit zeytin fidanlığı kuruldu ve devletin Yalova ve Dalaman’daki üretme çiftliklerine zeytin fidanı yetiştirme görevi verildi. Program dahilinde 150 kadar ilçe ve köyde örnek zeytinlikler kuruldu; üreticiye zeytin fidanları verildi, örnek bahçeler gezdirildi, budama kursları açıldı. Bu çalışmalar zeytin ağacı sayısındaki artışı hızlandırdığı gibi zeytinyağı üretiminde de artış sağladı. Zeytinyağı ve yemeklik zeytin standartları da bu dönemde belirlenip yürürlüğe kondu.

Edremit Yöresi - Komili